X-gebonden hypofosfatemie

Baby Detect > Nefrologie > X-gebonden hypofosfatemie

Hypofosfatemische rachitis, X-gebonden – OMIM#307800

https://omim.org/entry/307800 – PHEX-gen

Ook bekend als: vitamine D resistente rachitis; hypofosfatemische vitamine D resistente rachitis

  1. De ziekte:

Het fenotypische spectrum van X-gebonden hypofosfatemie (XLH) varieert van geïsoleerde hypofosfatemie tot ernstige buiging van de onderste ledematen.

  1. De symptomen:

XLH manifesteert zich vaak in de eerste twee levensjaren, wanneer het buigen van de onderste ledematen duidelijk wordt bij het begin van het dragen van gewicht; het manifesteert zich echter soms pas in de volwassenheid, als een niet eerder beoordeelde kleine gestalte. Bij volwassenen  kan enthesopathie (verkalking van de pezen, ligamenten en gewrichtskapsels) geassocieerd met gewrichtspijn en verminderde mobiliteit de eerste klacht zijn. Personen met XLH zijn vatbaar voor spontane tandabcessen; perceptief gehoorverlies is ook gemeld. Het ontbreken van vroege tekenen of symptomen sluit de diagnose niet uit.

  • Bij kinderen zijn de overeenkomstige klinische kenmerken onder meer vertraagde groei en kleine gestalte, craniosynostose en verhoogde intracraniale druk, misvormingen van gewichtdragende ledematen, spierzwakte, gangafwijkingen, tandabcessen en overmatige tandcariës;
  • Na het sluiten van de groeischijf blijft een deel van de adolescente en jongvolwassen patiënten slopende symptomen ervaren, terwijl anderen een “wittebroodsweken”-fase kunnen ervaren (vergelijkbaar met andere metabole botziekten) met minder musculoskeletale problemen (behalve gebitsmanifestaties). Tijdens deze fase wordt de conventionele therapie met fosfaatsupplementen en actieve vitamine D-analogen vaak stopgezet, omdat men denkt dat subjectieve en skeletvoordelen ontbreken (13). Tijdens de adolescentie neemt de psychologische belasting toe (14), wat kan bijdragen aan een slechte therapietrouw en gebrek aan follow-up.
  1. Te ondernemen maatregelen in geval van een vroege diagnose

Baby’s met een positieve genetische test (mannen met 1 hemizygote mutatie of vrouwen met een heterozygote mutatie in het PHEX-gen ) moeten borstvoeding blijven geven

  • Laboratoriumbevindingen: lage serumfosfaatconcentratie en verminderde tubulaire resorptie van fosfaat gecorrigeerd voor glomerulaire filtratiesnelheid (TmP/GFR) zijn kenmerkend. Bovendien is de normale fysiologische respons op hypofosfatemie van een verhoging van 1,25 (OH)2 vitamine D afwezig. Serumcalcium en 25-hydroxy vitamine D liggen binnen het normale bereik; Het bijschildklierhormoon is normaal tot licht verhoogd. Alkalische fosfatase is typisch verhoogd bij kinderen, vooral tijdens perioden van snelle groei, en wordt meestal weer normaal op volwassen leeftijd met of zonder behandeling.
  • De diagnose is gebaseerd op röntgenfoto’s, genetische en laboratoriumresultaten, familiale voorgeschiedenis en klinische symptomen indien beschikbaar.
  • XLH is een levenslange aandoening die levenslang beheer en regelmatige follow-up met een nefrologiespecialist en een multidisciplinaire benadering van zorg vereist, waaronder kindergeneeskunde, fysiotherapie, voeding en genetica.
  • Pijn en buiging van de onderste ledematen verbeteren bij frequente orale toediening van fosfaat en een hoge dosis calcitriol. Kinderen worden over het algemeen behandeld vanaf het moment van diagnose totdat de lange botgroei is voltooid. De rol van farmacologische behandeling bij volwassenen is minder duidelijk; Een dergelijke behandeling is over het algemeen gereserveerd voor personen met symptomen zoals skeletpijn, aanstaande orthopedische chirurgie en biochemisch bewijs van osteomalacie met een verhoogde alkalische fosfatase, of terugkerende pseudofracturen of stressfracturen. Aanhoudende buiging en/of torsie van de onderste ledematen, resulterend in een verkeerde uitlijning van de onderste extremiteit, kan een operatie vereisen.
  • In 2018 verleende het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) een voorwaardelijke vergunning voor het in de handel brengen van het volledig gehumaniseerde monoklonale anti-FGF23-antilichaam burosumab voor de behandeling van XLH bij kinderen ≥ 1 jaar.
  • De prognose is goed met een consistente behandeling.
  • Te vermijden middelen/omstandigheden: Behandeling met fosfaat zonder calcitriol vanwege het verhoogde risico op hyperparathyreoïdie.
  • Erfelijkheidsadvies wordt sterk aanbevolen voor gezinsplanning en evaluatie van risicovolle familieleden. X-gebonden hypofosfatemie wordt op een X-gebonden manier overgeërfd. Een getroffen man geeft de pathogene variant door aan al zijn dochters en geen van zijn zonen; Een aangetast vrouwtje geeft de pathogene variant door aan 50% van haar nakomelingen. Nakomelingen die de pathogene variant erven, zullen worden beïnvloed, maar vanwege de grote intrafamiliale variatie kan de ernst niet worden voorspeld.
  1. Voor meer informatie:

Orphanet: https://www.filiereorkid.com/rachitisme-hypophosphatemique/

Biblio:

  • https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK83985/
  • Laurent MR, De Schepper J, Trouet D, et al. Consensusaanbevelingen voor de diagnose en behandeling van X-gebonden hypofosfatemie in België [gepubliceerde correctie verschijnt in Front Endocrinol (Lausanne). 25 mei 2021; 12. PMID: 33815294.